Ondanks dat de steden bijna 2000 kilometer van elkaar af liggen, heeft zowel Tilburg als Porto zodanig last van klimaatverandering dat de stad zich moet aanpassen. Dit doen ze door onder andere in te zetten op minder verkeer en meer groen in de stad.
Deze reportsge is deel van een speciale internationale editie van JPN met hulp van drie studenten journalistiek van FEJS die Porto in de eerste week van mei bezochten.
Het jaar 2023 was volgens het jaarlijkse klimaatrapport van Europees satellietinstituut Copernicus het warmste jaar ooit. Overstromingen en hittegolven in Europa zorgden samen voor 13 miljard euro aan schade. Ook Tilburg en de Portugese stad Porto merken de gevolgen van klimaatverandering en willen hiertegen maatregelen nemen. Dit doen ze door te vergroenen en te investeren in een infrastructuur die duurzame manieren van reizen promoot.
Porto ondertekende het Mondiaal Burgemeestersconvenant voor Klimaat en Energie van de EU opnieuw in 2019 en nam zich voor om in 2030 85% minder uit te stoten dan in 2004. Tilburg had al in 2008 in diens klimaatprogramma 2009-2012 vermeld dat de stad in 2045 klimaatneutraal moet zijn JPN sprak met locoburgemeester van Porto Filipe Araújo en gemeentewoordvoerder van Tilburg Tom Daelman om te kijken welke maatregelen de twee gemeentes nemen om klimaatverandering aan te pakken. Zij blijken overeenkomsten in hun aanpak te hebben. 
Steden vergroenen tegen de hitte en overstromingen
In Tilburg was het op 26 juli 2018 met 38 graden veel warmer dan vakantiebestemmingen in Zuid-Europa. In Porto was het toen ‘maar’ 21 graden. In 2019 was de binnenstad van Tilburg zelfs de hele zomer de warmste plek van Europa. Volgens de Klimaateffectatlas van stichting Climate Adaptation Services kan de gevoelstemperatuur over 25 jaar op sommige plekken in de stad tussen de 41 en 49 graden worden. Om de temperatuur te laten dalen, is Tilburg de stad aan het vergroenen. In deze video is te zien hoe dat gaat.
In Porto dragen parken en groene zones ook bij aan de weerstand tegen de vele hoeveelheden water in het regenseizoen en vormen ze ook de longen van de stad. Een voorbeeld hiervan is het Asprelapark, waar JPN Araújo interviewde. “In dit park gaat het niet alleen om het groen en de waterstromen die we hebben. Het is veel meer dan dat”, legt hij uit. “We staan nu op een dam en hoewel mensen het niet opmerken, is het specifiek gebouwd voor het omgaan met het water dat in extreme weersomstandigheden kan komen. Vlak achter mij kunnen we 10.000m2 water opslaan.”
De locoburgemeester benadrukt dat alle oplossingen gebaseerd op de natuur erg belangrijk zijn. “Groene daken, nieuwe parken en nieuwe manieren om de waterstromen van de stad te beheersen zijn oplossingen die de gemeente wil invoeren”, zegt Araújo. “We doen dit niet alleen in de publieke sector, maar ook bij particulieren. We proberen mensen die eigen gebouwen en grond hebben aan te moedigen om ons te helpen om te gaan met het extreme fenomeen dat we in de toekomst gaan hebben. Dus de strategie is erg belangrijk in dit opzicht.”
Porto heeft ook samengewerkt met de Nationale Portugese Vereniging voor Groene Daken. “Een interessant project waar we aan meededen is het testen van drie soorten groene daken op een school”, zegt Araújo. “Een van de groene daken heette een groen zonne-energiedak. Dit heeft het voordeel dat het zonne-energie maakt en een groen dak is.”
“Bomen helpen ons om de snelheid van de regen die in de stad valt te verminderen. Dus het hebben van bomen is belangrijk voor het omgaan met extreme fenomenen”, zegt Araújo. “Maar we kunnen ook groene daken gebruiken. We meten hoe de afvoer werkt op een groen dak en een dak zonder groen. Al deze projecten komen samen om te werken aan de aanpak van het tegengaan van klimaatverandering en klimaatadaptie.”
Betere energiebesparing van huizen die van de gemeente zijn, 12% van het totale aantal huizen in Porto, is ook een oplossing die deel uitmaakt van de strategie tegen klimaatverandering van de stad. Locoburgemeester Filipe Araújo legt dat hier uit:
Minder auto’s en meer openbaar vervoer
De gemeente wil ook graag mensen uit hun auto halen. “Dat doe je door zoveel mogelijk alternatieven aan te bieden aan je inwoners”, zegt Daelman. “Door openbaar vervoer en door je stad aantrekkelijk te maken voor fietsers en voetgangers. En dan is het hard nodig om te vergroenen.”
De werkzaamheden aan de Willem II straat duurden ruim een jaar, waarin er constant een deel van de straat niet goed bereikbaar was. Wie nu vanuit het centrum naar het westen van de stad via de Schouwburgring wil gaan, moet door de werkzaamheden meerdere keren de weg oversteken. Dit zal volgens de gemeentewoordvoerder ook nog even zo blijven: “Ik heb een slecht bericht voor iedereen die in de binnenstad is, want Tilburg heeft voorlopig nog wel werkzaamheden. Daar zit geen eindtermijn aan, maar de komende vijf jaar gaat dat nog door.”
Volgens de Portugese verzekerings- en pensioenautoriteit zijn er 7 miljoen auto’s in Portugal. Tussen 2019 en 2022 was het aantal auto’s met bijna een half miljoen gestegen. Dit is ook een probleem in Porto, waar veel verkeer is. Araújo vindt de situatie zorgwekkend, maar zegt dat de gemeente Porto mensen wil aanmoedigen om meer gebruik te maken van het openbaar vervoer in plaats van hun auto. Daarbij benadrukt hij het belang van kwalitatief en efficiënt openbaar vervoer.
“De gemeente is op zoek naar klimaatvriendelijker vervoer, dus we hebben nu twee nieuwe metrolijnen die ons enorm zullen helpen om het aantal auto’s die nu tussen deze twee punten reizen te verminderen. We hebben ook geïnvesteerd in onze busmaatschappij”, zegt Araújo. “De gemeente is eigenaar van de busmaatschappij en we zijn de vloot aan het vernieuwen. In 2027 zal 40% van de bussen elektrisch zijn, dus gaan een grote verandering door.”
De prijs van het openbaar vervoer is ook een factor waar rekening mee gehouden moet worden als mensen hun auto uit moeten. Daarom zijn de prijzen verlaagd. “Om in Porto al het openbaar vervoer te gebruiken betaal je nu 30 euro per maand”, vertelt de locoburgemeester. “Maar als je jonger dan 23 bent, reis je gratis. Dat heeft de infrastructuur van de stad helemaal veranderd, want nu zijn kinderen en jongeren met het openbaar vervoer gaan reizen.”
Als het aankomt op wachttijden voor het openbaar vervoer en vertragingen, erkent Araújo het belang van efficiëntie. De locoburgemeester denkt dat de metrobus, een nieuw vervoersmiddel die op waterstof rijdt en voorrang op al het andere verkeer heeft dankzij zijn eigen rijbaan, een stap hier naartoe kan zijn. Metro do Porto, de organisatie die hier verantwoordelijk voor is zegt dat de metrobus kwaliteit, snelheid en flexibiliteit aan het netwerk van openbaar vervoer toevoegt.
Zonnepanelen en de energietransitie naar klimaatneutraliteit
Naast de vergroening is Tilburg ook bezig met de energietransitie. De gemeente wil van fossiele brandstoffen af en overgaan op groene energie. Zo plaatst het al zonnepanelen op daken. “We willen ook eigenlijk dat iedereen dat in onze stad doet”, vertelt Daelman. “We willen graag die ruimte op daken, waar je er eigenlijk geen last van hebt, zo optimaal mogelijk gebruiken om energie op te wekken. Die kunnen we dan als vervanging gebruiken voor de fossiele brandstoffen.”
Daarnaast wil de gemeente ook graag dat gebouwen verduurzamen om van fossiele brandstoffen af te gaan en meer energie te besparen. Zelf doet de gemeente dit al bij haar eigen gebouwen. Ook heeft het afspraken gemaakt met woningcorporaties en een programma ontwikkeld voor VVE’s en huiseigenaren om hetzelfde te doen. “Wij willen dat alle gebouwen in onze stad voorbereid zijn om de energietransitie te ondergaan”, zegt Daelman. “Dus we gaan zorgen dat al onze woningen en al onze gebouwen in onze stad zo goed mogelijk geïsoleerd zijn.”
Dit alles moet ervoor zorgen dat Tilburg in 2045 helemaal klimaatneutraal is. Dat is vijf jaar eerder dan dat de landelijke overheid als doel heeft opgesteld. “Het wordt hard werk om het te halen”, zegt Daelman. “We doen er alles aan om het in 2045 mogelijk te maken, maar daar hebben we iedereen hard voor nodig.” Tilburgers kunnen zelf helpen om dit doel te halen door hun huis te isoleren en hun tuin te vergroenen. Daelman weet nog niet of Tilburg in 2045 kilmaatneutraal kan zijn, maar hij is wel positief over de doelstelling: “We leggen die ambitie onszelf op. Want als je geen ambitie hebt, dan ga je het zeker niet halen.”
De gemeente Porto heeft in samenwerking met het Energieagentschap Porto het zonne-energieproject van Porto opgericht om te investeren in groene energie. Dit project zorgde ervoor dat 2300 zonnepanelen op daken van scholen en openbare gebouwen geplaatst konden worden. De gemeente investeerde hier meer dan 700 duizend euro in.
“Dit project is klaar en was gefocust op 31 of 32 gebouwen”, zegt Araújo. “We begonnen met scholen, omdat we niet alleen energie produceren in scholen, maar ook op een alles op een scherm zetten voor de kinderen, zodat ze konden zien hoeveel energie ze gebruikten en of ze de energie efficiënt gebruikten.”
Araújo zegt dat het niet alleen gaat om groene energie te gebruiken. “Het gaat ook om minder energie te gebruiken waar dat kan en daarom investeren we veel in het renoveren van huizen, om nieuwe gebouwen die efficiënter zijn te promoten. En we proberen ook mensen te stimuleren om hun huis te renoveren of te zorgen dat ze als ze huizen bouwen, dat op een manier gebeurt waardoor er later zo veel mogelijk energie bespaard wordt.”
Porto wil zich aan het klimaatpact houden en hoopt in 2030, 15 jaar eerder dan Tilburg, klimaatneutraal te zijn. Maar is dat een haalbaar doel? De locoburgemeester denkt van wel. “Het is een compromis dat iedereen samenbrengt, van burger tot universiteit en van gemeente tot voetbalclub. Dus iedereen moet een compromis maken dat binnen de doelen voor 2030 valt. En dat is om klimaatneutraal te zijn.”
Araújo laat investeringen in infrastructuur en energie vallen als manieren om dit doel te halen. “De gemeente is verantwoordelijk voor maar 6% van de uitstoot in de stad. Dus we kunnen niet meer doen dan dat als we niet iedereen samenbrengen.”
Eindredactie: Filipa Silva
